Bruksizm

Czym jest bruksizm?

Słowo “bruksizm” pochodzi z języka greckiego i oznacza “zgrzytać zębami”. Jest to schorzenie, którego istotą jest zaburzenie ruchowe o charakterze stereotypii, przejawiające się patologicznym zaciskaniem zębów oraz zgrzytaniem nimi podczas snu. Należy więc do chorób zwanych parasomniami. Są to występujące w trakcie snu lub wybudzania się nieprawidłowe, niepożądane zachowania. Bruksizm nie jest rzadkim zjawiskiem i dotyczy nawet do 10% populacji (w zależności od lokalizacji geograficznej). Pacjenci często są nieświadomi istnienia choroby.

Bruksizm może nieść ze sobą poważne konsekwencje dla organizmu. Pierwszym etapem następstw związanych z tą chorobą są uszkodzenia zębów. Przejawiają się one pod postacią ścierania ich powierzchni, rozchwiania, a także pękania szkliwa. Zmiany dotyczą zarówno szczęki jak i żuchwy. Mogą one prowadzić do powstawania stanów zapalnych okolicy zębów i dziąseł.

Zaczynają się jako zakażenia miejscowe dając nieprzyjemne dolegliwości, mogąc prowadzić do wypadania zębów. Ponadto wiążą się z dużym ryzykiem uogólnienia zakażenia i wystąpienia sepsy wraz ze wszystkimi jej powikłaniami (mikrozatorami w płucach, mikroudarami mózgu i zgonem włącznie).

Oprócz tego prowadzić może do zmian zapalnych w stawach skroniowo-żuchwowych, a następnie do ich zwyrodnienia oraz destrukcji. Skutkuje to znacznym ograniczeniem ich ruchomości, co może się wiązać z utrudnieniami w przyjmowaniu pokarmów. Zmiany te mogą w dalszym przebiegu powodować przewlekły wzrost napięcia mięśniowego (w obrębie żwaczy czy mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych) i bolesność mięśni, a także przewlekłe bóle głowy. Ponadto bruksizm jest określany jako problem społeczny, ponieważ może wywoływać zaburzenia snu u osób śpiących w tym samym łóżku.

Jakie są przyczyny?

Bezpośrednia patogeneza bruksizmu nie została do końca poznana. Określono jednak kilka czynników, które prawdopodobnie zwiększają ryzyko jego wystąpienia. Bardzo ważnym czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu tego schodzenia są przede wszystkim predyspozycje genetyczne. Oprócz zwiększonych tendencji do powstania samego zaburzenia, geny warunkują również ukształtowanie zgryzu, co jest dodatkowym czynnikiem ryzyka, gdyż może ono zaburzać prawidłowe ustawienie zębów szczęki i żuchwy.

Choroba zwana bruksizmem

Kolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia bruksizmu są braki w uzębieniu, gdyż mogą one również wpływać na zaburzenia prawidłowości zgryzu, czego rezultatem jest zapadnięcie na to schorzenie.

Inną grupę stanowią czynniki psychogenne. Podstawowym jest przewlekłe narażenie na stres, często związane z nieumiejętnością radzenia sobie w kryzysowych sytuacjach. Dochodzi tutaj często nawykowe poruszanie żuchwą nabyte na przykład poprzez częste żucie gumy, zwłaszcza jednostronne. Dodatkową predyspozycją są zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia lękowe, nerwicowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne czy też różnego rodzaju fobie.

Wreszcie kolejnymi czynnikami są tak zwane zaburzenia jatrogenne, czyli spowodowane działalnością medyczną. Należą do nich na przykład uszkodzenia protez, źle dobrane protezy czy implanty, nieprawidłowe punkty styku w źle wyprofilowanych wypełnieniach, czy też wadliwe ukształtowania powierzchni elementów protetycznych takich jak mosty, protezy czy też korony.

Czym to się objawia?

Objawy bruksizmu związane są bezpośrednio z uszkodzeniami przez niego wywoływanymi, a także pośrednio z następstwami tych uszkodzeń. Można wśród nich wyodrębnić kilka grup objawów.

Pierwszą z nich, nasuwającą się na myśl w pierwszej kolejności, są objawy dotyczące jamy ustnej. Należą do nich przede wszystkim wszelkiego rodzaju starcia, uszkodzenia, a nawet pęknięcia zębów. Towarzyszą im często zaburzenia ze strony dziąseł takie jak ból, stan zapalny, a nawet krwawienie, zwłaszcza przy myciu zębów. Ponadto może dochodzić do zaniku przyzębia, a także klinowych ubytków dziąseł, czego rezultatem jest postępujące obnażanie szyjek zębowych, a także obniżanie ich korzeni. Często towarzyszy temu przygryzanie policzków oraz języka.

Drugą grupę objawów stanowią zaburzenia w funkcjonowaniu stawu skroniowo-żuchwowego, które objawiają się ograniczeniem jego ruchomości. Efektem tego jest znaczne utrudnienie otwierania i zamykania ust. Poza tym często dochodzi do współwystąpienia dolegliwości bólowych w okolicy stawu, które dotyczą szczególnie przyczepów mięśniowych żwacza oraz mięśnia skroniowego.

Trzecia grupa objawów to symptomy dotykające układu mięśniowego. Na skutek zwiększonej czynności mięśni skroniowych oraz mięśni żwaczy żuchwy dochodzi do ich przerostu, czego rezultatem jest zniekształcenie twarzy, tak zwana “kwadratowa twarz”. Ponadto często obserwuje się przykurcze w zakresie mięśni, co z kolei prowadzi do ograniczenia ruchomości głowy i szyi.

Bruksizm może też dawać objawy ogólnoustrojowe. Wśród nich obserwowane są przede wszystkim dolegliwości bólowe głowy, uszu, karku oraz pleców. W cięższych przypadkach obserwuje się zaburzenia słuchu, a także zaburzenia produkcji śliny w gruczołach ślinowych. Ponadto wiąże się ze zwiększonym poziomem stresu prowadzącym niejednokrotnie do zaburzeń snu.

Przypadłość to jest również problemem społecznym, ponieważ może powodować zaburzenia snu nie tylko u osoby cierpiącej na to schorzenie, ale również u członków jej rodziny.

Leczenie bruksizmu

Leczenie bruksizmu jest trudnym zagadnieniem i obejmuje kilka płaszczyzn. Po pierwsze istnieje możliwość oddziaływania na psychiczne podłoże tego zaburzenia. Odbywa się to w oparciu o psychoterapię oraz leki uspokajające. Jednak metoda ta ma ograniczoną skuteczność. Bardzo często zachodzi konieczność zastosowania specjalnej odciążającej szyny, która jest dobierana i zakładana przez protetyka. Jednakże jest ona efektywna jedynie w początkowej fazie choroby.

Terapia botoksem:

Botox, czyli toksyna botulinowa typu A to substancja produkowaną przez bakterie z rodzaju Clostridium Botullinum. Znana jest również pod nazwą jadu kiełbasianego. Jej działanie polega na blokowaniu przewodnictwa nerwowo-mięśniowego. Mechanizm tego procesu polega na trwałym połączeniu się cząsteczki toksyny z płytką nerwowo-mięśniową, blokując wiązanie acetylocholiny – neuroprzekaźnika odpowiadającego za skurcz mięśnia. Prowadzi to do wystąpienia tak zwanego porażenia wiotkiego.

Toksyna botulinowa, jeśli dostanie się do krążenia systemowego (na przykład drogą pokarmową), może prowadzić do bardzo poważnych zatruć objawiających się porażeniem mięśni oddechowych. Jednakże jej precyzyjne, miejscowe zastosowanie przynosi bardzo dobre efekty jako zabieg z zakresu medycyny estetycznej.

Procedura przeprowadzana jest przez lekarza. Przy pomocy strzykawki z bardzo cienką igłą, botoks wprowadzany jest miejscowo w docelowe miejsce. Poprzez blokowanie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego powoduje zmniejszenie napięcia mięśni i spowolnienie ich pracy, a co za tym idzie redukuje intensywność tarcia o siebie zębów. Dzięki precyzyjnemu podaniu toksyna botulinowa oddziałuje tylko na ostrzykiwane mięśnie, a nie wchłania się do krwioobiegu, przez co nie ma zagrożenia zatrucia.

Zabieg jest całkowicie bezpieczny i bezbolesny, w związku z czym nie wymaga znieczulenia. U pacjentów, którzy charakteryzują się wysoką wrażliwością na bodźce bólowe, może być zastosowana anestezja miejscowa. Czas trwania procedury to około 20 minut. Pierwsze efekty są widoczne już po kilku dniach, a pełen rezultat po około tygodniu. Botoks utrzymuje się przez około pół roku, ponieważ organizm mu przeciwdziała i wytwarza nowe włókna nerwowe. Dlatego też po upływie tego czasu zabieg należy powtórzyć. Do utrzymania pełnego, trwałego efektu zabieg należy powtarzać dwa razy do roku.

Zastosowanie szyn relaksacyjnych

Sposobem leczenia bruksizmu oraz zapobiegania jego wystąpieniu u pacjentów szczególnie narażonych, który ma udokumentowaną skuteczność, jest zastosowanie specjalnych szyn relaksujących. Są to specjalne nakładki wykonane z przezroczystego tworzywa, które są nakładane na zęby zabezpieczając je przed tarciem.

Przygotowanie szyn relaksacyjnych jest kilkuetapowe. Jest to procedura niezwykle ważna, ponieważ szyny dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta. W pierwszym etapie wykonywane jest dokładne badanie stomatologiczne. Następnie lekarz stomatolog wykonuje specjalny wycisk, podobny do tego wykonywanego przez protetyków czy ortodontów w celu wykonania protezy zębowej czy aparatu zębowego. Następnie, na podstawie pobranego uprzednio wycisku, wykonywana jest szyna ze specjalnego, przezroczystego tworzywa sztucznego.

Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, mechanizm działania szyny relaksującej jest kilkupłaszczyznowy. Z grubsza można wyróżnić dwa mechanizmy – bezpośredni oraz pośredni. Mechanizm bezpośredni jest bardzo prosty i logiczny. Szyna zainstalowana na górnych zębach uniemożliwia ich kontakt z zębami dolnymi. Dzięki temu nie dochodzi do zgrzytania górnych zębów o dolne, a co za tym idzie ścieranie ich powierzchni.

Mechanizm pośredni jest trochę mniej oczywisty. Polega on na przeciwdziałaniu następstwom bruksizmu. W jego wyniku dochodzi więc do zmniejszenia napięcia mięśni żwaczy, czego rezultatem jest wyeliminowanie dolegliwości bólowych szczęk i zębów, sztywności wyżej wymienionych mięśni, a także karku. Ostatecznie prowadzi to do pozbycia się dolegliwości bólowych głowy oraz okolicy szyi, a także redukcji stresu oraz, co za tym idzie, istotnej poprawy jakości snu.

W przypadku bruksizmu o dużym nasileniu i zaawansowaniu, niejednokrotnie konieczna bywa współpraca między ortodontą, neurologiem, rehabilitantem oraz lekarzem medycyny estetycznej.

Szyny relaksacyjne wykonujemy w naszym gabinecie – dział: protetyka stomatologiczna

Do czego może doprowadzić nieleczony bruksizm?

Bruksizm jest nie tylko defektem estetycznym. Nie leczony może stanowić istotny problem i prowadzić do powikłań. Ze względu na czas ich wystąpienia oraz trwania, wyodrębniono wśród nich powikłania krótkoterminowe oraz powikłania długoterminowe.

Do powikłań krótkoterminowych należą poważne uszkodzenia zębów i przyzębia, często z towarzyszącymi im stanami zapalnymi. Dochodzi do przewlekających się stanów wzmożonego napięcia mięśniowego w zakresie mięśni głowy, szyi, a nawet barków i pleców. Wiążą się one z towarzyszącymi im dolegliwościami bólowymi, również w zakresie głowy i ucha.

Długotrwałym efektem nieleczonego bruksizmu jest tak zwany zespół Costena. Jest to schorzenie powstałe w wyniku długotrwałego zaburzenia czynności żuchwy pod postacią dynamicznych, powtarzalnych i nieświadomych ruchów w jednej płaszczyźnie. Efektem tego są zmiany i uszkodzenia w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, które objawiają się przede wszystkim nawracającym bólem.

Nasila się on szczególnie po jedzeniu lub długotrwałym mówieniu. Najczęściej lokalizuje się w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych i przyczepów mięśniowych, oraz promieniuje do żuchwy, uszu, skroni oraz potylicy.

Jeśli odczuwasz dolegliwości – dentysta Ci pomoże podjąć właściwe leczenie